Net als ieder jaar, begon in september de bietencampagne. Zo noemt de suikerindustrie de oogsttijd voor suikerbieten die tot medio januari duurt. Vrachtwagens met de suikerrijke wortelgewassen rijden dan af en aan naar de fabrieken van Cosun Beet Company in Vierverlaten en Dinteloord. Hier wassen medewerkers de bieten en snijden ze tot kleine frietjes (snijdsel). Daarna lossen ze de suiker in het snijdsel op in water met een temperatuur van 70 °C. Na zuivering van dit zogenaamde ruwsap, volgt een reeks van indikkingsstappen om water en suikervan elkaar te scheiden. Het ruwsap bevat 15% suiker wat via verdamping oploopt tot 70%. Deze siroop wordt diksap genoemd. Een deel van het suikerrijke diksap gaat vervolgens de opslag in. Dit wordt verwerkt in de diksapcampagne in mei-juni. Met deze tweede campagne zorgt Cosun Beet Company ervoor dat de suikervoorraad het hele jaar gevuld blijft. Door het diksap te koken start uiteindelijk de kristallisatie. De kristallen worden daarna gecentrifugeerd, gedroogd en gekoeld.

Indampen kost veel energie 

De verwerking van 3.500.000 ton bieten per campagne kost veel energie. Met name het indampingsproces gebruikt nu veel fossiele energie. En dat terwijl Cosun Beet Company zich wil conformeren aan de richtlijnen van het Science Based Targets Iniciative (SBTi). Concreet betekent dit een doel van -50,5% CO2eq emissies ten opzichte van 2018 (Scope 1+2) in 2030.  

Cosun Beet Company investeerde de afgelopen jaren al flink in de verduurzaming van dit proces. In eerste instantie door het indampingsproces efficiënter te maken via een 7-traps verdampingsinstallatie. Meertraps indamping is een energie-efficiënte technologie die de procesdamp die ontstaat door indamping van suikersap gebruikt als warmtebron voor de volgende indampingstap. Door een 7-traps indamper toe te passen, is maar 1 ton stoom nodig om 7 ton water te verdampen! Daarna voegde de fabriek in Vierverlaten zelfs een 8ste trap toe. Om dit mogelijk te maken, verving Cosun onder andere de bestaande buisverdampers voor plaatverdampers. Ook voegde het bedrijf nog extra warmtewisselaars voor restwarmte terugwinning toe. Bovendien werden in de gehele fabriek energiebesparende maatregelen genomen.  

De 8ste trap in de verdamping leidt tot een jaarlijkse energiereductie van 7.000.000 M3 aardgas. Dat levert een CO2-vermindering van 12.500 ton per campagne op. De resultaten tot nog toe zorgen er dan ook voor dat de suikerfabrieken van Cosun Beet Company tot de energiezuinigste van Europa horen.  

Mechanische damprecompressie sluit integrale warmtebalans 

Toch wil het bedrijf nog een stap verder gaan. Energietransitiemanager Bas Nijssen denkt namelijk nog eens de helft van het huidige aardgasgebruik te kunnen terugdringen door de restwarmte uit de verschillende stappen weer op te waarderen. Maar daarvoor moet wel een derde van de fabriek op de schop. Cosun noemde het process V-RISE, wat staat voor Vapor Recompression Improved Sugar End. 

Nijssen: “We willen mechanische damprecompressie inzetten om de laagwaardige reststromen op te waarderen tot de 130 °C die we nodig hebben. Met een cascade aan (open) warmtepompen kunnen we de warmtebalans integraal sluiten. Zo’n ingreep is best ingrijpend voor een bestaande fabriek. Zeker omdat de campagnes gewoon blijven doorgaan. Zo moeten we heel wat grote leidingen, van 1 meter in diameter, installeren om alle retourstromen naar de warmtepompen te leiden. En we moeten zelfs ingrepen in de processen zelf doen. Zo kunnen we de suiker niet meer in batches kristalliseren, maar moeten we overstappen op continu koken. Daarvoor zouden we een kwart van de huidige installaties moeten vervangen en opnieuw de automatisering optimaliseren.” 

Onrendabele top 

Naast de technische complexiteit, zijn de bijbehorende kosten ook een uitdaging voor de suikerfabrikant. Nijssen: “De complete ombouw van de 2 fabrieken vraagt een investering van tientallen miljoenen euro’s. Gelukkig ziet de overheid ook de potentie van V-RISE. We kunnen immers onze CO2-uitstoot met bijna 60% verminderen, vergeleken met de uitstoot in 2018. Momenteel maken we maatwerkafspraken met de overheid om ons financieel te ondersteunen bij onze transformatie. 

Alle waarde uit suikerbiet halen 

Het natuurproduct dat Cosun Beet Company verwerkt, biedt ook kansen voor groene grond- en brandstoffen. Nijssen: “Reststoffen als bietresiduen en melasse gaan nu al naar de veevoeder- en voedingsindustrie. Zo wordt bijvoorbeeld een deel van de bietpulp ingezet voor de productie van een vleesvervanger met de naam Fidesse. Bovendien vergisten we een deel van de bietenresiduen tot biogas. We kunnen dat gas invoeden in onze eigen productie of opwaarderen tot biogas van aardgaskwaliteit.” 

Ook het zuiveringsproces blijkt een grondstof op te leveren. “We gebruiken kalk om organische onzuiverheden uit het sap te verwijderen”, zegt Nijssen. “Het koolzure kalk en organisch restmateriaal dat overblijft is een goede kalkmeststof voor de agrarische sector. Maar de kalkmelk kan bijvoorbeeld ook CO2 opslaan uit onze ketels. Tegelijkertijd onderzoeken we ook of we de kalkmelk kunnen terugwinnen uit de slurry die overblijft.” 

Meerjarenplan voor 2 fabrieken 

Terug naar de plannen voor V-RISE. Zoals het er nu naar uitziet, zal het project medio 2028 klaar zijn in de suikerfabriek in Vierverlaten. Nijssen: “We zijn nu bezig met de basic engineering in Groningen. Tegelijkertijd wordt er alvast ruimte gemaakt voor de apparatuur en leidingen die straks nodig zijn voor de ombouw. Enkele jaren later zal de fabriek in Dinteloord dezelfde opwaardering krijgen.” 

Maatwerkafspraak tussen Cosun, Rijk en Provincie

Cosun tekent binnenkort een intentieverklaring waarin ambities voor CO2-reductie en minder stikstofuitstoot worden afgesproken. De intentieverklaringen tussen het Rijk, Provincies en Cosun hebben als doel om de CO2-uitstoot tussen 2020 en 2030 met 70% te verminderen. Deze plannen dragen ook bij aan een schonere leefomgeving. Zo zal Cosun 25% van zijn stikstofuitstoot reduceren. De intentieverklaring is een belangrijke stap richting een bindende maatwerkafspraak tussen de overheid en Cosun. In de volgende fase wordt gezamenlijk onderzocht wat de knelpunten zijn voor verduurzaming van de bedrijven van Cosun en op welke manier de overheid een rol kan spelen om deze weg te nemen.